आज चक्रधर जयंती. आजही महाराष्ट्राला चक्रधरस्वामीबद्दल फारशी माहिती नाही.
त्यांचा परिचय आपण त्यांच्या काही वचनांवरून व त्यांच्या काही कृतीवरून करून घेउयात.
समता --- ब्राह्मण म्हणिजे श्रेष्ठ अन मातंग म्हणिजे कनिष्ठ . परी तोही मनुष्यदेहची असे . परि वृथा कल्पना करी.
स्त्रीपुरुष समता ---- पुरुषाचा जीव अन स्त्रियाचा काई जीउलिया ? थोडक्यात, स्त्रीपुरुष एकाच चैतन्याने युक्त आहेत . त्यात लिंगभेद असू शकत नाही.
मानवता ---१) मनुष्य मात्र होवोनी असावे. थोडक्यात , जात, धर्म, वर्ण, श्रीमंत, गरीब इत्यादींचा विचार न करता प्रत्येक माणसात फक्त मनुष्यत्व पहावे.
वैज्ञानिक दृष्टीकोन--- रज कालावधीत स्त्रियांना अस्पृश्य समजण्याचे कारण नाही. कारण नाक, कान,मुख इत्यादी शरीराद्वारावाटे वाहणाऱ्या मळाप्रमाणे तोही एक मळच आहे.
२) गाय म्हणिजे पवित्र अन सुने (कुत्रे) म्हणिजे अपवित्र . परी तोही पशुदेहची अन वृथा कल्पना करी . गायीच्या पावित्र्याबद्दल प्रश्न उपस्थित करण्याचा उद्देश नसावा. परंतु कुत्रे अपवित्र का?
स्वातंत्र्य ----- स्वातंत्र्य हा मोक्ष , पारतंत्र्य हा बंध . आपण कवनाचे अधीन होऊ नये . तसेच आपल्या अधीन कोणाला करू नये.
प्रयत्नवाद ---- १) यत्ने न पाविजे ऐसे काई असे ? अर्थात - प्रयत्नाने मिळणार नही असे काही नाही.
२) पडे तव धावावे, अन मरे तव करावे .
कृती ---
१) दाकोबा नावाच्या शुद्र व्यक्तीला मठात घेतले . आपल्या शिष्याकरवी त्याचे पाय धूऊन घेतले . स्वत:च्या पंक्तीत बसवून घेऊन सोबत जेवण घेतले.
२) मातंगाने दिलेला लाडू प्रसाद म्हणून आपल्या सोबतच्या ब्राह्मणांना वाटला अन त्यांना खायला लावला.
३) अंधश्रद्धा , रूढी , धार्मिक कर्मकांड इत्यादींचा नि:संदिग्धरित्या विरोध केला.
४) सर्वसामान्य लोकांसाठी मराठीचा आग्रह धरला . आणि मराठी भाषेत एक स्वतंत्र , सुव्यवस्थित, सुसंगत , तत्त्वज्ञानाच्या बहुतेक सर्व अंगांना कवेत घेणारे , आचाराशी सुसंगत आणि मराठीतील एकमेव दर्शन शास्त्र निर्माण केले.
चक्रधरस्वामींनी आपले अंतिम ध्येय मोक्षच मानले असले तरी त्या ध्येयाप्रत जाण्याचा त्यांचा मार्ग हा सामाजिक सुधारणेच्या, वैज्ञानिक दृष्टीकोनाच्या, सामाजिक समतेच्या व मानवतेच्या मैदानावरूनच जातो. अन्यथा साधकाला आपले ध्येयच गाठता येणार नाही.
स्वामींच्या जयंतीच्या निमित्ताने त्यांच्याविषयी अपार कृतज्ञता व्यक्त करून त्यांना अनंत दंडवत करतो.
नोट -- सुलभतेसाठी स्वामींच्या वचनाच्या भाषेत अनेक ठिकाणी बदल केलेले आहेत.
त्यांचा परिचय आपण त्यांच्या काही वचनांवरून व त्यांच्या काही कृतीवरून करून घेउयात.
समता --- ब्राह्मण म्हणिजे श्रेष्ठ अन मातंग म्हणिजे कनिष्ठ . परी तोही मनुष्यदेहची असे . परि वृथा कल्पना करी.
स्त्रीपुरुष समता ---- पुरुषाचा जीव अन स्त्रियाचा काई जीउलिया ? थोडक्यात, स्त्रीपुरुष एकाच चैतन्याने युक्त आहेत . त्यात लिंगभेद असू शकत नाही.
मानवता ---१) मनुष्य मात्र होवोनी असावे. थोडक्यात , जात, धर्म, वर्ण, श्रीमंत, गरीब इत्यादींचा विचार न करता प्रत्येक माणसात फक्त मनुष्यत्व पहावे.
वैज्ञानिक दृष्टीकोन--- रज कालावधीत स्त्रियांना अस्पृश्य समजण्याचे कारण नाही. कारण नाक, कान,मुख इत्यादी शरीराद्वारावाटे वाहणाऱ्या मळाप्रमाणे तोही एक मळच आहे.
२) गाय म्हणिजे पवित्र अन सुने (कुत्रे) म्हणिजे अपवित्र . परी तोही पशुदेहची अन वृथा कल्पना करी . गायीच्या पावित्र्याबद्दल प्रश्न उपस्थित करण्याचा उद्देश नसावा. परंतु कुत्रे अपवित्र का?
स्वातंत्र्य ----- स्वातंत्र्य हा मोक्ष , पारतंत्र्य हा बंध . आपण कवनाचे अधीन होऊ नये . तसेच आपल्या अधीन कोणाला करू नये.
प्रयत्नवाद ---- १) यत्ने न पाविजे ऐसे काई असे ? अर्थात - प्रयत्नाने मिळणार नही असे काही नाही.
२) पडे तव धावावे, अन मरे तव करावे .
कृती ---
१) दाकोबा नावाच्या शुद्र व्यक्तीला मठात घेतले . आपल्या शिष्याकरवी त्याचे पाय धूऊन घेतले . स्वत:च्या पंक्तीत बसवून घेऊन सोबत जेवण घेतले.
२) मातंगाने दिलेला लाडू प्रसाद म्हणून आपल्या सोबतच्या ब्राह्मणांना वाटला अन त्यांना खायला लावला.
३) अंधश्रद्धा , रूढी , धार्मिक कर्मकांड इत्यादींचा नि:संदिग्धरित्या विरोध केला.
४) सर्वसामान्य लोकांसाठी मराठीचा आग्रह धरला . आणि मराठी भाषेत एक स्वतंत्र , सुव्यवस्थित, सुसंगत , तत्त्वज्ञानाच्या बहुतेक सर्व अंगांना कवेत घेणारे , आचाराशी सुसंगत आणि मराठीतील एकमेव दर्शन शास्त्र निर्माण केले.
चक्रधरस्वामींनी आपले अंतिम ध्येय मोक्षच मानले असले तरी त्या ध्येयाप्रत जाण्याचा त्यांचा मार्ग हा सामाजिक सुधारणेच्या, वैज्ञानिक दृष्टीकोनाच्या, सामाजिक समतेच्या व मानवतेच्या मैदानावरूनच जातो. अन्यथा साधकाला आपले ध्येयच गाठता येणार नाही.
स्वामींच्या जयंतीच्या निमित्ताने त्यांच्याविषयी अपार कृतज्ञता व्यक्त करून त्यांना अनंत दंडवत करतो.
नोट -- सुलभतेसाठी स्वामींच्या वचनाच्या भाषेत अनेक ठिकाणी बदल केलेले आहेत.
No comments:
Post a Comment